Ekonomiden sorumlu insanların “iyimser senaryo” açıklamalarını hayretle takip ediyorum bu aralar.
Neymiş, yaz aylarında hayatın normalleşmesi ile birlikte ekonomiler hızla eskiye döneceklermiş.
Read more
Uzun dönemli Tesla yatırımcısı olmak beni otomobil endüstrisini derinden incelemeye itti.
Sektörün dev markalarının Tesla teknolojisine bir türlü yanıt verememesi, geçen yıl piyasaya sürmeye başladıkları elektrikli otomobillerin Tesla’nın 2012’de çıkardığı Model S’in bile gerisinde kalması önceleri beni şaşırttı.
Fakat araştırmalarımı derinleştirdikçe, mevcut şirketlerinin çoğunun yapısal nedenlerle elektrikli otomobile geçişi asla yapamayacaklarını kavramaya başladım.
Üstelik otonom sürüş ve UBER gibi paylaşım araç hizmetlere geçişin önündeki yapısal sorunlar daha da derinler.
Yapısal sorunlar arasında dönüşümün gerektirdiği dev sermaye ihtiyaçları, iş modelleri, iş gücünün becerileri ve şirket yöneticilerinin zihni dünyaları gibi unsurlar var.
Otomobil sektörünün çok da uzun vadeli olmayan geleceğine baktığımda, pek çok markanın küçüleceğini, satılacağını ya da iflas edeceğini öngörüyorum.
Bu öngörüme dayanarak bazı global otomobil üreticilerinin hisselerini şortlamaya başladım. Yani bu firmaların değerlerinin düşeceğine oynuyorum borsada.
Bu yazımda mevcut oyuncuların büyük dönüşümü neden büyük ihtimalle dönüşümü başaramayacaklarını ve bu firmaların hisselerini nasıl şortladığımı anlatıyorum.
Bu uzunca yazı hakkında soru ve fikirlerinizi paylaşırsanız, tümüne yanıt vermeye çalışacağım.
ÇOK ÖNEMLİ NOT: Yazdıklarım asla bir yatırım tavsiyesi değildir. Sadece kendi görüşlerimi ve yatırım stratejilerimi paylaşıyorum. Yatırımcılık ciddi bir iştir ve herkes kendi araştırmasını yapmalıdır.
Read more
Her çarşamba sabahı yatırım yaptığım ya da yapmayı düşündüğüm alanlardan ya da şirketlerden birisi hakkında uzunca bir yazı paylaşıyorum.
Geçen yazımda Spotify’i ele almıştım. Bugünkü konum ise bir süredir hisse senedi yatırımcısı olduğum Uber.
Yazımda hem Uber’i detaylıca inceliyorum, hem de mobilite sektörünün nereye gideceğini, Uber gibi hizmet şirketlerinin otomobil üreticilerini nasıl etkileyebileceğini ele almaya çalışıyorum
İster Uber’e yatırım yapmayı, isterse bu ilginç pazardaki gelişmeleri ve inovasyonları merak edin, bu yazıyı beğeneceğinize eminim.
Read more
Ocak ayında çeşitli yatırım araçlarının getirilerini aşağıda bulabilirsiniz.
Amerika’nın bütün değeri 4 şirkete akıyor.
Değerleri 1’er Trilyon$’ı geçen Apple, Microsoft, Alphabet (Google) ve Amazon, S&P indeksinin %17’sini oluşturuyorlar.
Bu ABD borsalarının tarihinde yaşanmış en büyük değer konsantrasyonu. Belki büyük bir balonun habercisi, belki de şirketlerin devletlerden daha güçlü hale gelmesinin öncüsü olarak yorumlanabilir.
Read more
Bazı okuyucularımdan gelen yoğun talep üzerine her hafta yatırım yaptığım varlıklardan birisi ile ilgili detaylıca paylaşımlar sunmaya karar verdim.
Eğer bir aksama yaşamasam her Çarşamba sabahı bu makalelerimle karşılaşacaksınız.
(Önemli Not: Lütfen yazdıklarımın asla bir yatırım tavsiyesi olmadığını, sadece kendi yatırım mantığımı paylaştığımı unutmayın. Her yatırımcı kendi araştırmasını kendisi yapmalıdır.)
Son dönemde hisse senetlerini satın almaya başladığım şirketlerden birisi Spotify.
Bugün hem neden bu şirkete yatırım yaptığımı, hem de Spotify’in parlak geleceğini oluşturacağına inandığım temel yapı taşlarını özetlemeye çalışacağım.
Müzik pazarını kökten değiştiren bu şirketin inovasyonlarının ve stratejilerinin, yatırım yapmayı düşünmesiniz bile, ilginizi çekeceğini umuyorum.
Read more
Dün ABD hisse senetlerimde inanılmaz büyük günlük kazançların tadını çıkarttım. Resimde kazançlarımdan küçük bir kesit var.
Sevinmem lazım, öyle değil mi?
Ama bu durum beni hiç mutlu etmedi. Bu kadar hızlı artışları, eğer arkalarında ciddi bir haber akışı ya da yapısal değişim yoksa ürkütücü buluyorum.
Read more
Kısa vadede şirketlerin piyasa değerleri anlamsız günlük nedenlerle önemli sapmalar yapabiliyorlar. Ama uzun vadede yatırımcılar şirketin gelecekte yaratacağı pozitif nakit akışını genellikle doğru değerlendiriyorlar.
Aşağıda Tesla ve Alman otomobil şirketlerinin son 5 yılda yaşadığı değer değişimlerini görebiliyorsunuz. Almanlar’ın tamamı değer kaybetmişler. Özellikle yıkılmaz kaleler gibi gözüken BMW ve Mercedes’teki değer kayıpları çok büyük.
Buna karşın bütün bu süreç boyunca hiç kar etmemesine rağmen Tesla değer kazanmış.
Bu arada Tesla’nın halka açıldığı ilk yıl olan 2010’da pazar değerinin sadece 1.86 Milyar$ Dolar olduğunu da not olarak buraya ekleyim 🙃
(Tüm değerler Milyar Dolar.)
Önümüzdeki dönem için Alman üreticilerinin değerlerini aniden artıcak bir katalizör yok. Tesla’daki olası değer artıcı katalizörler ise şunlar:
Eğer tüm bu katalizörler çalışırsa Tesla’nın değerinin 1 Trilyon Dolar civarına çıkması olası. İşte benim yatırım tezim bu.
Ne diyorsunuz, yatırım yapmak isteyen var mı?
Geçen hafta özel bir nedenle Portekiz’de bir kuruma 500 Avro göndermem gerekti.
Karşı tarafa Bitcoin adreslerini sorduğumda “biz öyle şeyler kullanmıyoruz” tadında bir yanıt aldım.
O halde ilkel bir kurumla karşı karşıya idim ve para transferini banka aracılığı ile gerçekleştirmem gerekiyordu.
Ve karşı tarafın ilkelliğinden dolayı kullanmak zorunda kaldığım ilkel banka endüstrisi, 500 Avroluk transfer için benden tam 17 Avro ücret istiyordu.
Daha da kötüsü transfer gerçekleştikten sonra da 12 Avro daha kesildi hesabımdan DTS muhabir/kurye masrafı gibi tuhaf bir açıklamayla.
Yani 500 Avro göndermek için tam 29 Avro para harcadım. Ki 29 Avro kabaca 176 liraya karşılık geliyor.
Bitcoin’de bu miktarda bir transfere harcayacağımdan onlarca kat daha fazla kesinti. Üstelik transferin tamamlanması da 2 günü geçti, Bitcoin’de işlem dakikalar içinde gerçekleşirdi.
Resmen benden haraç kesildiğini hissettim. Üstelik de oldukça ilkel kılıklı bir zorba tarafından.
Benim gibi tecrübeler yaşayan insanların Bitcoin gibi çözümlerin parlak geleceğine inanmaması mümkün değil.
Nihai çözüm Bitcoin mi olur kesin olarak bilemiyorum tabii.
Kesin bildiğim şey ise ilkel bankacılık endüstrisinin ölümü blockchain tabanlı çağdaş kripto paralar üzerinden olacak.
Ben Bitcoin’in küresel bir para birimi olacağına inanmıyorum. Blockchain teknolojisinin parayla başa çıkması kolay değil.
Ayrıca devletlerin kafalarına göre para basmak gibi bir ayrıcalığı ellerinden kaçırmamak için ellerinden geleni yapacağını öngörmek için falcı olmaya gerek yok.
Bence Bitcoin’in asıl tahtından indireceği değer altın.
Altın her ne kadar günlük hayatta pek kullanılmasa da hala insanları yatırım aracı olarak sevdiği, ekonominin kötü gittiği günlerde son güvenli kale olarak gördüğü bir meta. Altın’ın bir yatırım ve değer koruma aracı olarak görülmesinin 5.000 yıllık bir tarihçesi var. Şu anda dünyada kullanımda olan altının 7.5 trilyon dolar değere sahip. Bitcoin ise 10 yıldır var ve toplam değeri 200 Milyar dolarlar civarında.
Aşağıdaki tablo altın ile bitcoinin ile ilginç bir kıyaslamasını veriyor. Maddelerin Türkçe karşılıkları sırasıyla şöyle:
Ben bu tablonun kazananının bitcoin olduğunu düşünüyorum.Ve sizlerin yorumlarını da çok merak ediyorum.
Yenilikçi teknolojilerin öleceğini öngörmek pek çok insanın popüler hobisi.
Bitcoin’in bir gün öleceğini söylemek ise veteran yatırımcı, finansçı ve iş insanlarının en sevdiği iddialardan.
Bu insanlar bir gün haklı çıkabilirler mi?
Belki…
Bitcoin henüz çok yeni bir teknoloji ve geleceğini öngörmek benim gibi sadık Bitcoin yatırımcıları için kolay bir mesele değil.
Ama ilk çıktığı yıl 1.000 dolar yatırsaydınız bugün 2.6 Milyar dolar (Evet, yanlış okumadınız, iki nokta altı milyar) servete ulaşmanızı sağlayabilecek Bitcoin hakkındaki olumsuz görüş sahiplerinin, en azından şimdiye kadar epeyce haksız çıktıkları kesin.
Yukarıdaki resimde bazı ünlü insanların haksız çıkan Bitcoin yorumları yorumu yaptıkları zaman Bitcoin’in değeri var. Şu an itibarı ise Bitcoin 7.600 Dolar seviyelerinde.
Yorumların bazılarını sizin için Türkçe’ye çevirdim:
Peter Shiff – Ünlü Ekonomist (1 Bitcoin 10 Dolarken): “Bitcoin modern zamanların lale balonu hikayesine benziyor.”
Warren Buffet – Gelmiş Geçmiş En Ünlü Yatırımcı (1 Bitocoin 100 Dolarken): “Bitcoinin bir değerinin olduğunun söylenmesi adeta bir şaka. Ondan uzak durun. O temelde sadece bir seraptır.”
Paul Krugman-Nobel Ödüllü İktisatçı (1 Bitcoin 1.000 Dolarken): “Bitcoin kötülüktür.”
Nouriel Roubini- 2008 krizini Öngören Efsanevi İktisatçı (1 Bitcoin 1.000 Dolarken): “Bitcoin bir para birimi değil. O bir ponzi şeması ve kanuni olmayan aktivitelerin kanalı. Ayrıca güvenli de değil çünkü hacklenebiliyor.”
Evet, demek ki neymiş yeni teknolojiler hakkında herkes yanılabiliyormuş.
Eğer ben de yanılıyorsam siz de bu yazıyı bana hatırlatırsınız artık:)
Bu aralar çok sayıda dijitalleşme, inovasyon ve girişimcilik konferansına gittim.
Şirketlerimizin ve girişimcilerimizin bu alanlarda yaptıkları o kadar olağanüstü şeyleri dinledim ki, bunca teknoloji ile donanmış şirketlerimizin piyasa değerlerinin uçtuğuna ve yepyeni teknoloji girişimcilerinin inanılmaz değerli şirketler yarattığına inandım ister istemez.
Sonra üşenmedim şirketlerimizin son değerlemelerini bir inceleyim dedim.
Öyle ya, bu kadar muazzam dijitalleşme ve inovasyon işleri yapıldığına göre mevcut şirketlerimizin çok ama çok değerlenmesi, bir yandan da yepyeni teknoloji girişimlerinin anormal değerlemelerle piyasa girmesi gerekir
İncelemelerim sonucunda oluşturduğum tablo aşağıda.
Tablodaki basit ve alçakgönüllü analizim hayallerimi acımasız gerçeklerin zalim denizinde boğuverdi ne yazık ki.
Tablo 10 Mayıs 2019 itibarı ile değerli şirketlerimizin TL ve ABD doları cinsinden değerlerini gösteriyor. (DOLAR/TL Kuru: 6)
Analizimde finansal şirketleri ayrı tuttum (Banka, Leasing Sigorta). Çünkü onlar değer yaratıcı değil, değer yaratmak isteyenlere yardım etmesi gereken kuruluşlar. İşin acısı, halka açık firmalarımızın yarattığı toplam değerin %29’u bu kategoriye ait.
Diğer şirketlerde minimum 10 Milyar TL üzerinde değeri olanları aldım. Buradaki 15 şirketin içinde sanayiciler, telekomcular, holdingler ile bir mağazacı bir de Türk Hava Yolları var. Gördünüz gibi ne yazık ki aralarında 10 Milyar ABD doları değerine bile ulaşan kimse yok.
Finans sektörü şirketleri ve 15 en değerli şirketimizden oluşan liste finansal İstanbul Borsasındaki toplam değerin %71’ini oluşturuyor bu arada. Geriye kalan 500’ün üzerine halka açık firmanın toplam değeri sadece 38 Milyar Dolar civarında.
Tekrar yazıyorum: 500’ün üzerinde şirketimizin toplam değeri sadece 38 Milyar Dolar ediyor.
İlk 15’teki şirketlerimizin tamamı eski endüstrilerin şirketleri ve yaşları da oldukça ileri bu arada. Aralarında bir tane bile yeni teknoloji firması yok. Yine aralarında son 20 yılda kurulmuş bir tane şirket bile yok. İşte listedeki şirketlerimizin kuruluş tarihleri:
Koç Holding 1963, Erdemir 1960, Tüpraş 1955, Turkcell 1994, Enka 1957, Bim 1995, Aselsan 1975, İsdemir 1973, THY 1933, Ford Otosan 1953, Sabancı Holding 1967, Türk Telekom 1840, Şişecam 1935, Arçelik 1954, Anadolu Efes 1976
Aşağıdaki liste ise 2019 itibarı ile Dünya’nın en değerli şirketlerini gösteriyor. 10 şirketin 7’si teknoloji firması. İki finansal kuruluş bir de petrolcu var listenin diplerinde. Şirket değerleri ise Amerikan doları olarak verilmiş.
Bu yedi teknoloji firmasının kuruluş yılları şöyle:
Apple 1976, Amazon 1994, Google 1998, Microsoft 1975, Facebook 2004, 1999, Tencent 1998. Bizim ilk 15 şirketimizden çok daha genç olduklarını kolayca görebiliyorsunuz. Apple ve Microsoft gibi göreceli yaşlı olanlar da kendilerini sürekli olarak yenileyebildikleri için takdiri hak ediyorlar.
Evet, bütün bu dijitalleşme ve inovasyon hikayelerinin sonucu bu işte. Bir tane bile yeni şirketimiz yok. Değerli ve listeye giren şirketlerimizin toplam değeri bile küresel akranlarının küsuratları seviyesinde.
Bundan sonra yeni inovasyon, dijital ve girişimcilik konferanslara daha da büyük bir hevesle gideceğim:)
Bitcoin 8.000’inin üzerinde açtı günü:)
Umarım Bitcoin burayı yeni destek noktası olarak inşaa ediyordur. Tabii bu Bitcoin, sağı solu hiç belli olmaz. İhtiyatı asla elden bırakmamak lazım:)
Bitcoin’in değerindeki bu ani yükselişi tetikleyen unsurlar kesinlikle manipulatif olabilir.
Benim gibi uzun vadeli yatırımcıları motive eden temel faktörler ise şunlar:
1-) Piyasalarda tırmanan belirsizliklerin insanları Bitcoin’i alternatif bir yatırım aracı olarak görmeye itmesi. Özellikle ekonomisi hızla bozulan Çin’de Bitcoin’e ilgi büyük mesela.
2) Fidelity gibi kurumların müşterilerine Bitcoin yatırımı yaptırmaya başlamaları. Buna “Bitcoin’in Kurumsallaşması” adı veriliyor. Kurumsallaşmak Bitcoin’in ruhuna aykırıysa da fiiliyatta olan bu.
3)Müşterilere dijital varlıklarını basitçe, güvenli ve verimli bir şekilde satın alma, satma, depolama ve harcama olanağı sağlayan açık, kesintisiz bir global şifreleme platformu ve ağı olan Bakkt’ın hizmet verme tarihinin yaklaşması. Bakkt BCG, Microsoft ve Starbucks’ın ortaklaşa kurduğu bir yapı bu arada.
4)Bitcoin’in bankacılık sisteminin zayıf olduğu Sahara Altı Afrika gibi yerlerde en büyük ödeme aracına dönüşmüş olmasının yarattığı dev işlem hacmi.
Evet, heyecan dorukta. Bakalım Bitcoin’i neler bekliyor önümüzdeki günlerde.
Amazon’un kurucusu Jeff Bezos tam anlamıyla dünyayı ele geçiriyor.
Resimdeki şema Amazon’un ve Jeff Bezos’un bireysel olarak sahibi olduğu girişimleri gösteriyor. IMDB gibi ne çok tanıdık isim var, değil mi?
Ve bunlara her gün yenileri ekleniyor.
Uzaya uydular yerleştirerek tüm dünyaya internet verme fikrini daha dün anlatmıştım hatırlarsanız: https://lnkd.in/gsjyhnz
Aşağıda Amazon çalışanlarının sayısındaki inanılmaz artışı gözlemleyebilirsiniz bu arada.
Read more
Bitcoin düşmanı sevgili okurlarıma bir kaç yeni bilgi:)
Geçen yıl Bitcoin blockchaini üzerinden yapılan işlemlerin büyüklüğü TAM 1.3 TRİLYON doları buldu.
Son beş yılda yıllık ortalama büyüme akıllara ziyan: %80.
Bitcoin blockchaini üzerinden yapılan işlemlerin ortalama işlem büyüklüğü 2018’de 15.000 dolar oldu ve işlemlerin büyük bir kısmı Afrika gibi bankacılığın az geliştiği ülkelerdeki tüccarlar arasında gerçekleşti.
PayPal’in 2018 toplam işlem hacmi bu Bitcoin Blockchain’in yarısı kadar.
Bitcoin eğer bu büyüme hızını sürdürebilirse dünyanın en büyük ödeme sistemi olma yarışında 2022’de Visa’yı yakalayabilir.
Bitcoin için daha alınacak çok uzun bir yol var. Ama kripto paranın bu yolda hızla yürümeye devam ettiğine hiç şüphe yok.
Elon Musk ve Tesla takıntımdan memnun olmayan okuyucularım olduğunu biliyorum.
Ama yiğidi öldürün, hakkını verin, adamın sadece geçen hafta yaptıklarına bakar mısınız?
Asla üretilemez denilen Tesla Model 3’ün 35.000 Dolarlık modelini piyasaya sürerek sürdü.
Tesla’nın tüm mağazalarını kapatarak sadece online satışa geçeceği devrimsel bir iş modeline imza attı.
Bir saat kadar önce Tesla’nın ekonomik SUV’si olan Model Y’nin 14 Mart’ta siparişe açılacağını açıkladı.
Yine 1 saat önce ilk Tesla V3.0 superchargerin yarın hizmete gireceğini duyurdu.
Ve bu arada SpaceX ile insanlı uzay yolculuğunu kökten değiştirecek personel taşıyıcı Crew Dragon kapsülü, başarıyla Uluslararası Uzay İstasyonu’na (UUİ) kenetlendi.
Yahu bu @elonmusk hiç uyumaz mı? İnsanı kendisinden utandırıyor yeminle. Bu kadar mı haddini aşar insan.
(Okuma Süresi: < 1 Dakika)Mesele yatırıma gelince, çoğumuz fazla garanticiyiz.
Tam da bu nedenle bir türlü refaha ulaşamıyoruz.
Binlerce dairenin satıldığı bir siteden iki oda bir salon mülk almayı garantili bir yatırım olarak görüyoruz mesela. Ne de olsa bu kadar çok insan alıyorsa bu doğru karardır, değil mi? Hem, ortalıkta somut bir bina var, beton var, arsa var…
Oysa iki oda bir salon daire satın alıp refaha ulaşmış bir tek kişi bile yoktur.
Daireler kendi içinde ikiye bölünmezler, çoğalmazlar, üremezler. Ekonomiye bağlı olarak dairenizin değeri artar ya da düşer. Ama sonunda elinizde hala bir daire vardır.
Ödemeniz gereken kredi faizi, aidatlar, bakım giderleri ise ömrünüzün gerisi boyunca derdiniz olmaya devam edecektir.
İki oda bir salon dairelerin tam tersine, ortaya yeni çıkan ve başarıya ulaşıp ukaşmayacağı henüz belli olmayan teknoloji girişimleri sizi bir gün gerçekten zengin edebilirler.
Bitcoin’a, Amazon’a, Apple’e, Netflix’e, Yemek Sepeti’ne erken aşamada yatırım yapan herkes bugün dev servetlerin sahibi.
Bıçak sırtındaki teknolojik girişimlere yatırım portföyünde küçük de olsa bir yer vermelisiniz. Mesela %5.
Çünkü zenginleşmeyi garantileyen tek yatırım, yüksek riskli işlere erken yatırım yapmaktır.
(Okuma Süresi: < 1 Dakika)
Ne zaman bir eğitimde Bitcoin gibi kripto paralardan bahsetsem, “hocam sizce fiyatı yükselecek mi, yatırım yapalım mı?” sorusunu alırım.
İşim yatırım tavsiyesi vermek olmadığından ve kimsenin asla kanına girmek istemediğimden genellikle yanıtım “ne bileyim ben?” olur.
Ama sanırım artık biliyorum!
Kripto paraların en büyük sorunu kullanıcı sayısının ve kullanım alanının az olmasıydı bugüne kadar. En büyük takas pazarı Coinbase’in bile sadece 13 milyon kullanıcısı var, Amerika’lıların epitopu %5’i kripto para kullanıyor.
Kripto paraların büyümesi mobil ödeme pazarının güçlenmesi ile paralel olacak. Çin’in Tencent örneğinde olduğu gibi sosyal medya siteleri üzerinden alışveriş ve ödeme imkanları arttıkça, kripto paralar da güçlenecekler.
Nitekim mesajlaşma uygulaması Telegram kendi kripto parasını çıkardı bile.
300 milyon üzerinde kullanıcısı olan Telegram’ın kripto para kullanımını yükselteceği kesin. Whatsapp ve Instagram’ı bünyesinde bulunduran Facebook’un da konu üzerinde çalıştığı biliniyor bu arada.
Önümüzdeki günler kripto paraların geniş kitlelerce kullanılmaya başlanacağı günlere gebe.
Heyecanlanmamak mümkün değil.