Etiket: Yaratıcılık

“Bana Problem Getirmeyin, Çözüm Getirin!”

Yaratıcılık ve inovasyon eğitimlerimde problemi iyi anlamanın ve ona değişik açılardan bakmanın, yaratıcı çözümün tasarımında en önemli adım olduğunu anlatıyorum yıllardır.

Buna karşın kendini iyi yöneticiden sayan pek çok aklıevvel çalışanlarına “Bana problem getirmeyin, çözüm getirin!” demeye devam ediyorlar hala.

Onlara kalırsa bu tutum çalışanlarını “dırdır yapmaktan” uzaklaştırıp, “çözümler düşünmeye” odaklıyor. Aynı şekilde pek çok çalıştayda da katılımcıların problemi detayları ile tartışmaktansa, bir an önce çözüm önerilerine atlamaya çalıştığına şahit oluyorum. Yaratıcılık adına ne büyük bir hata!

Daniel Pink’in yeni kitabı “Satışın Yeni Kuralları”nda okuduğum bir araştırma, yaratıcılığın temelde çözüme değil, problem bulmaya odaklanıldığında ortaya çıktığını gayet güzel açıklıyor.

1964 yılında Jacob Getzels ve Mihaly Csikszentmihalyi Chicago Sanat Okulu öğrencileri arasında bir deney gerçekleştiriyorlar. Deneyde öğrenciler içinde iki büyük masa bulunan bir stüdyoya getiriliyorlar. Masalardan birisinin üzerinde çizim derslerinde kullanılan yirmi yedi değişik cisim bulunuyor. Öğrencilerden cisimlerden bir kaç tanesini seçmeleri, bunları ikinci masaya yerleştirmeleri ve daha sonra da resimlerini yapmaları isteniyor.

Genç ressamlar bu süreci iki farklı şekilde yönetiyorlar. Bazıları nispeten az sayıda cisimi inceleyip kısa sürede bir fikir oluşturarak hemen çizime koyuluyorlar. Bazıları ise çok daha fazla cisimi inceleyip, bunları ikinci masanın üzerinde pek çok farklı şekilde yerleştirerek epeyce vakit kaybettikten sonra resim çizmeye girişiyorlar.

Deney sonucunda Csikszentmihalyi birinci grubun bir problem çözmeye odaklandığını çıkarsıyor:  “İyi bir resmi nasıl çizebilirim?” Ona göre ikinci grupsa problemi bulmaya çalışıyordu: “Hangi iyi resmi yapabilirim?”

Daha sonra deneydeki öğrencilerin yarattığı resimler bir sergide sanat uzmanlarının değerlendirmesine sunuluyor. Sanat uzmanları problemi bulmaya çalışan ressamların eserlerini çok daha yaratıcı buluyorlar.

Csikszentmihalyi bu sanatçıların ilerideki yıllarda profesyonel ressamlık hayatlarındaki performanslarını da inceliyor. Problemi çözmeye çalışan ressamların büyük bölümünün ileride sanat dünyasını terkettiğini, buna karşın problemi bulmaya çalışan ressamların sanat hayatının tüm kriterlerine göre daha başarılı olduklarını görüyor.

Araştırmanın ortaklarından Getzels “Bulunan problemin kalitesi, çözümün kalitesinin de belirleyicidir ” diye özetliyor deneyin sonuçlarını: “Yaratıcı insanları diğerlerinden ayıran esas özellik üstün bilgi, teknik beceri veya zanaatkarlıklarından ziyade sorunların tespiti ve keşfidir.”

Eğer kurumunuzun yaratıcılığını ve inovasyon becerilerini yükseltmek istiyorsanız, çalışma arkadaşlarınızla problemlerin üzerinde uzun uzun tartışmaya başlayarak yola çıkmalısınız. Benden söylemesi.

Eğitimlerimde katılımcıların inovasyon hakkında yanlış bir izlenime sahip olduklarını görüyorum sık sık: İnovatif fikirlerin birden bire insanların zihninde yeşerdiğine inanıyorlar. Oysa gerçekte durum çok farklı.

Yaratıcılıkla ilgili sevilen hikayelerin tersine, çoğu inovasyon ancak uzun çalışmalar ve deneme-yanılma süreçleri ile ortaya çıkar.

Her yepyeni iş fikrinin piyasaya çıkmadan önce teknik özellikleri, hedef müşteri segmenti, fiyatlandırması, dağıtım kanalı, pazar konumlandırması gibi çok sayıda bilinmezi çözümlemesi gerekir.

Ve bütün bu bilinmezleri bir anda çözebilen bir dahiye henüz rastlanmamıştır.

Benim hem inovasyon, hem de girişimcilik eğitimlerinde üzerinde durduğum temel yaklaşım inovatif fikirlerin adım adım gelişen bir (fikir-uygulama-deneme-geribildirim-öğrenme-yeni fikir) döngüsüyle geliştirilmesidir.

Ama klasik ürün geliştirme süreçlerinin tersine, önerim inovatif fikrin en basit haliyle bile olsa hemen müşterilerle buluşturulması, onlardan alınacak geribildirimler ışığında fikrin yeniden şekillendirilmesi ve sürekli olarak geliştirilmesi şeklinde. Bu sayede fikirlerin müşteriler tarafından nasıl görüldüğü hızlı bir şekilde ortaya konabilir.

Önemli olan basit prototiplerin hızla geliştirilmesi, bunların sahada gerçek müşterilerle test edilmesi ve alınan geribildirimlerle yeniden şekillendirilmeleridir. Emek isteyen bu sürecin özenle yönetilmesi gerçek bir inovasyon yapma ihtimalinizi yükseltecektir.

Lego Sanatı ile daha önce tanıştınız mı bilemiyorum, ama mutlaka tanışmanız gerektiğini biliyorum.

Heykelden, sinama filmlerine, kıyafet tasarımından, ekipman üretimine kadar Lego ile yapılamayacak şey yok.

Herhalde müşterisinin yaratıcılığını bu kadar yükselten başka bir markaya rastlanamaz.

 Buyrun izleyin… Bayılacaksınız.

Çok yakın yıllara kadar kimse Samsung markasını pek ciddiye almazdı çünkü ürünleri hem çirkin, hem de güvenilmezdi.

Ama önce televizyon pazarında Sony’nin canına okuyan Samsung, daha sonra da Apple’i akıllı telefon pazarındaki sarsılmaz görülen liderliğinden indirdi. Apple’in sarsılmaz bir savunucusu ve her türlü ürünün sıkı müşterisi olan bendeniz bile S4 ve Note 2’yi görünce hafif flörtöz davranmadım değil hani!

Samsung’un bu müthiş atağının arkasında adam yukarıdaki resimde gördüğünüz Dong-hoon Chang.

Samsung’un tasarım stratejisinden sorumlu olan Chang, yeni dönemde tasarım stratejisinin, bir kurumun en önemli stratejisi olduğunu herhalde rahmetli rakibi Steve Jobs’tan öğrenmiştir.

Kendisinden önce çirkin ve berbat müşteri deneyimleri ile ünlü ürünlere sahip Samsung’u harika, arzulanan, şık ve eğlenceli ürün ve müşteri deneyimi tasarımları ile tanıştıran Chang, cep telefonu ile tabletin birleşimi olan “phablet” Note 2 gibi büyük etki yapan fikirlerin de mimarı.

Kendime pay çıkarayım biraz da:) Dong-hoon Chang inovasyon ve girişimcilik eğitimlerimde savunduğum”gerçekler sokaktadır, ofislerinizden çıkın!” düşüncesinin çok sıkı bir uygulayıcısı.

Örneğin SIII’ün tasarımı sırasında yeni fikirler bulmak ve müşteri iç görüleri elde etmek isteyen Chang bütün tasarım ekibini bir dünya turuna çıkarmış. Afrika’da balon yolculuklarından,  Singapur’un ünlü Skypark’ına kadar dünyanın ilginç pek çok noktasını kapsayan bu seyahat ilham almak ve yeni müşteri ihtiyaçlarını keşfetmek için önemli fırsatları sunmuş.

SIII’ün çakıl taşına benzeyen oval şekli, parıltılı ekran renkleri ve ekranlarındaki su dalgalanması etkisi hep bu seyahat sırasında alınan ilhamlardan ortaya çıkmış. Dong-hoon Chang “Bu seyahatler yeni bir tasarım paradigması geliştirmemize yardımcı oldu” diyor.

Ben de son sözü söyleyeyim: Gerçekler sokakta ve tasarım stratejisi her kurumun en önemli stratejisi olmalı.

Yararlanılan Kaynak: Fast Company Haziran Sayısı.

Yaratıcılıkta sağ beyin yarım küresinin oynadığı rolü yazı dizisinin daha önceki iki bölümünde ele almıştık. Sağ beyin ilk bakışta birbirileri ile alası olmayan şeyler arasındaki ince bağlantıları keşfederek ve/veya kurarak yaratıcı düşüncenin gelişmesini sağlıyor.

Bu tür düşünceye İngilizce “divergent thinking” adı veriliyor. Sanırım biz bu kavramı “Iraksak Düşünme” diye çevirebiliriz.

Araştırmalar ıraksak düşünürken aniden yaratıcı içgörüye ulaştığımızda beynimizin çok yüksek elektrik frekansına sahip gamma ritminde dalgalar yaydığını gösteriyor.

Tahminlere göre gamma dalgaları beyin hücrelerimiz (nöronlar) arasında yeni bağlantıların kurulması esnasında ortaya çıkıyorlar.  Beyin korteksinin farklı yerlerine dağılmış olan nöronlar o anda birbirilerinin arasında yeni bir şebeke oluşturuyor ve yaratıcı fikrin bilinçli zihnimize aktarılmasını sağlıyorlar.

fMRI ve EEG cihazları ile yapılan testlerde bir problem üzerinde analitik zekamızı (yani beynimizin sol yarımküresi) kullanarak çalışırken sessiz ve sakin olan beynin sağ yarıküresindeki aSTG adı verilen bölge, yaratıcı içgörünün ortaya çıkmasından saniyeler önce aniden aktive oluyor ve beynimiz gamma dalgaları yaymaya başlıyor.

Bugüne kadar yapılan tüm araştırmalar yaratıcılık anı ile gamma ışınları arasındaki doğrusal ilişkiyi kanıtlıyorlar.

İyi de biz kendi gamma ışınlarımızı nasıl arttıracağız mı diyorsunuz?

Yazı dizimizi okumaya devam edin.

Aslında sağ beyin yarım küresinin önemi çok yakın zamanlara kadar hiç anlaşılamamıştır.

Örneğin Nobel Ödüllü sinirbilimci Roger Sperry sağ beyin yarım küresinin sessiz, fonksiyonsuz, disleksik ve ileri bilişsel aktiviteleri yerine getiremeyen gereksiz bir vücut dokusu olduğunu iddia ediyordu.

Buna karşın gene bir bilim adamı olan Beeman, incelediği sağ beyin hasarlı hastaların pek çoğunda önemli bilişsel sorunlara rastladı.  Beeman sağ beyin hasarlı hastaların şakaları ve iğnelemeleri  anlamadığını, metaforları çözemeklerini gözlemledi. Ayrıca haritadan yön bulma ve resimleri anlama gibi pek çok bilişsel aktivitede bu tür hastalar önemli sorunlar yaşamaktaydılar.

Beeman bu garip olguları şöyle yorumladı: Sağ beyin yarım küresi birbirileri ile ilk bakışta alakası olmayan şeyler arasındaki ince bağlantıları kavrıyordu.

Mesela Shakespeare’in ünlü eserinde Romeo’nun neden “Julite güneşin ta kendisidir” dediğini beynimizin sol yarım küresi kesinlikle anlayamaz. Öyle ya, gökyüzünde bulunan devasa bir yıldızla bir genç kız arasında ne gibi bir bağlantı olabilir ki?

Buna karşın sağ beyin yarım küresi güneşle bir genç kız arasındaki ince bağlantıları kolaylıkla çözümleyebilir. Güneş ile parlak, etrafına sıcaklık veren, güzel, aydınlatan gibi sıfatlar arasındaki ilişkileri anlayıp, Romeo’nun Juliet’e iltifat ettiğini bir anda çözümlemek sağ beynin uzmanlaştığı alandır.

Beeman daha sonraları şöyle diyecektir: “Dünya çok karmaşıktır ve beyin onu algılamak için iki ayrı süreci aynı anda işletmektedir. Beyin hem ormanı hem de içindeki ağaçları aynı anda görebilmelidir. Sağ beyin yarım küresi ormanı, sol yarım küre ise ağaçları görmenizi sağlar.”

Beeman’ın bu ilginç içgörüsünün kanıtlarına taa 1940’larda yapılan bir deneyde rastlayabilirsiniz aslında. Bu ilginç deneyde çeşitli beyin hasarlarına sahip deneklere bir ev fotoğrafına bakarak resmini çizmeleri istendi.

Deneyde sağ beyin yarım küresinde hasar olan kişilerin resimlerinde evlerin havada durduğu, orantılarında önemli hataların ve kapıların yerde yatması gibi tuhaf boyut bozukluklarının olduğu gözlemlendi. Buna karşın aynı denekler evin detaylarını (örneğin tuğlaların arasındaki çizgileri ya da bahçedeki çiçek çeşitlerini) büyük bir başarıyla resime çevirmişlerdi.  Sol beyin yarım küresinde hasar olan deneklerde ise evin bir bütün olarak bakıldığında gayet anlamlı şekilde çizildiğini ama evin neredeyse hiç bir detayının resime yansıtılmadığı görüldü.

Daha önceki yazımda sağ beyin yarım küresinin yaratıcılıkla alakasını paylaşmıştım. Bugün sağ beyin yarımküresinin ne yaptığını biraz daha iyi anladık.

Devam edeceğiz.

Mark Beeman ve John Kounios adlı iki bilim adamı bu tür ani ilham ve yaratıcılık patlamalarında beyinde ne olduğunu ilginç bir deneyle araştırmışlar.